Անմարդկային շնասիրություն

Վերջերս մի խումբ մարդիկ մայրաքաղաքում թափառող շների նկատմամբ մարդասիրական կամ, որ ավելի ճիշտ է, շնասիրական վերաբերմունքից դրդված կազմակերպել են «Յունիգրաֆ-Իքս» ՍՊԸ, որն իր իրավասությունը ձեռք է բերել ՀՀ պետական գնումների գործակալության անցկացրած մրցույթի արդյունքում:

Ընկերության աշխատակիցները թափառող շներին որսալով՝ տանում են իրենց կլինիկան, մի քանի օր պահում, կերակրում, հետազոտում, բուժում, հիվանդությունների դեմ պատվաստում, վիրահատական եղանակով ամլացնում (արուներին ամորձատում են, էգերին ստերջացնում), պոչատում ու կրկին բաց թողնում ազատության մեջ:

Անբուժելի հիվանդ կամ ագրեսիվ շներին վնասազերծում են (մեղմ ասած՝ քնեցնում, խիստ ասած` սատկեցնում): Կլինիկան իր տեխնիկական հագեցվածությամբ միակն է Հարավային Կովկասում և ունի 29 աշխատակից: 2006-2008 թվականների ընթացքում ՍՊԸ-ի կողմից ամլացվել է շուրջ 16000, 2009թ. հունվար-փետրվար ամիսների ընթացքում՝ 1391 շուն և վնասազերծվել 2200-ը:

Հայտնի է, որ մեկ շուն վնասազերծելու համար պահանջվում է 2400, իսկ ամլացնելու համար` 8800-ից (արուի) մինչև 11500 (էգի) դրամ:

Այստեղ, բնականաբար, առաջանում է մի քանի կարևոր հարց:

Ինչո՞ւ են նման գումարները կենտրոնացվում հատկապես թափառող շների, այլ ոչ թե, ասենք, թափառող կատուների, առնետների ու ագռավների վրա, ինչո՞ւ են ոտնահարվում շների իրավունքները ու նրանց ամորձատում, և որտեղ են կենդանիների իրավունքները պաշտպանող միջազգային կազմակերպությունները:

Բացի այդ, մի՞թե ամորձատված ու ազատ արձակված շունը դադարում է թափառական լինելուց, աղբամանները ցիրուցան անելուց, մարդկանց կծելուց, իր արտաթորանքներով փողոցները, բակերն ու մանկական խաղահրապարակները աղտոտելուց, հազար ու մի վտանգավոր վարակներ տարածելուց, գիշերներն իր ամորձատված վիճակի մասին ոռնալով ու հաչելով մարդկանց քունը խանգարելուց: 

Ուսումնասիրե՞լ են, արդյոք, թե նման խեղված ու հաշմված կենդանիները ազատության մեջ ինչպես են ընդունվում իրենց ցեղակիցների կողմից: Չէ՞ որ արուի և էգի սեռական օրգանները հեռացնելով` նրանց զրկում են ոչ միայն սերունդ տալու ունակությունից, այլև սեռական պատկանելությունից: Սեռական օրգանների և գեղձերի բացակայությունը հիմնովին փոխում է կենդանու օրգանիզմի ֆիզիոլոգիան, ողջ նյարդային համակարգը, հորմոնային ֆոնը, ինչն էլ հանգեցնում է տվյալ կենդանու տեսակին ու սեռին բնորոշ հոտերի վերացմանը, հոտեր, որոնք կարևոր դեր են խաղում կենդանիների ‚միջանձնայինե հարաբերություններում` արուն արուի հետ, էգը` էգի, և հակառակ սեռերի միջև:

Երբ ամորձատված շունը հայտնվում է թափառող շների միջավայրում` կենդանիներն առաջին հերթին ձգտում են հոտառության միջոցով ճանաչել նրա ով և ինչ լինելը, և նրա մեջ չգտնելով շանը բնորոշ հատկանիշները, տվյալ դեպքում տեսակին բնորոշ հոտը կամ սեռին բնորոշ ‚բույրըե, անմիջապես հասկանում են, որ գործ ունեն ինչ-որ տարօրինակ արարածի հետ, որն արտաքինով իրենց նման լինելով` միանգամայն անծանոթ հոտ ունի: 

Ահա այստեղ է, որ ի հայտ են գալիս բախումներն ու գզվռտոցները նորմալ ու աննորմալ շների միջև, որտեղ մշտապես տուժողը լինում է ամորձատվածը:

Հիշենք, օրինակ, թե ինչպես է առնական, ագրեսիվ ու գեղեցիկ ցուլը ամորձատվելուց հետո վերափոխվում ենթարկվող, հնազանդ, աշխատող հեզ եզի:

Այնպես որ, եթե փողոցում տեսնեք յուրայինների կողմից հալածված, գզգզված, նիհարած, մազաթափ շուն, իմացեք, որ դա հանուն իրենց փողի վայ-շնասերների մարդասիրական գործունեության զոհ դարձած շունն է, որին ամորձատել են և հետո բարեհոգաբար ազատ արձակել, մինչև սովից սատկելը, ավտոմեքենայի անիվների տակ լխճվելը, կամ մի ուրիշ կազմակերպության աշխատակցների կողմից գնդակահարվելը: 

Թափառող շների հետ կապված խնդիրների լուծման վրա տարբեր կազմակերպությունների կողմից հսկայական գումարներ են ծախսվում, այն դեպքում, երբ այդ միջոցները կարելի է ուղղել կարիքավոր կամ բազմանդամ հազարավոր ընտանիքներին, միայնակ ծերերին կամ տնանկներին օգնելուն կամ բարեգործական նպատակների:

Հետևությունը թողնում ենք մեր ընթերցողներին և թափառող շների խնդիրը լուծելուն կոչված անձանց:

Սիրանուշ ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ, հոգեբան

Թե ինչպես Տոքթոր Չըպուքճյանը վերացրեց

Կոստանդնուպոլսեցի բժիշկ Պետրոս Չըպուքճյանը (Մեմլեքեթ Հաքիմը) Ամիտա (Դիարբեքիր) էր տեղափոխվել 1890-ական թվականներին և քաղաքի հայ ու թուրք բնակչության կողմից արագորեն ճանաչվել...## որպես կարող ու անձնվեր բժիշկ: 

Եվ ահա եկել էր մի պահ, երբ քաղաքի բնակիչները կրակն էին ընկել արագորեն բազմացող շների ձեռքը, որոնք, բացի աղտոտությունից, ոչ մի օգտակարություն չունեին իրենց համար:

Թուրքերը շներին կերակրելը կրոնական պարտականություն էին համարում, մինչդեռ քրիստոնյաները չէին կարողանում շների բազմացման դեմ պայքարել:

Վերջապես բնակիչները թափառող շներից ազատվելու խնդրանքով դիմում են քաղաքապետարանի բժիշկ Պետրոս Չըպուքճյանին: Վերջինս որոշում է մի խումբ հայ երիտասարդների միջոցով վերացնել քաղաքի թափառող շներին: Նրանք մի հայ հացթուխի պատվիրում են թխելիք հացի մեջ մկնդեղ դնել և այդ հացով կերակրել քաղաքի տարբեր թաղերի շներին: 

Եվ երբ մի քանի օրից շները սկսում են մեկը մյուսի հետևից սատկել, թուրքերը ցավակցական արտահայտություններով ասում են` «Ալլահից է»: 

Թուրքերի մոտ կասկած չարթնացնելու համար բժիշկը և նրա օգնականները շներին տրվող թունավոր հացի քանակը երբեմն-երբեմն պակասեցնում էին:

Մեկ ամսից հետո Ամիտայի բնակիչները գրեթե բոլորովին ազատվեցին թափառող շներից:

Հարություն ՄԻՆԱՍՅԱՆ, բժիշկ-հոգեթերապևտ

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ